Mektebi Mülkiye, 163 yaşında… Mektebi Mülkiye, 4 Aralık 1859 yılında İstanbul’da kuruldu. Aynı sene Bosna Vilayeti’nde maiyet memuru yetiştirmek amacıyla Mithat Paşa tarafından Mektebi Mülkiye’nin şubesi olarak ‘Sabah Mektebi’ açılmıştı. Mülkiye’nin kuruluş süreci ve yüz elli yılı aşan tarihi Türkiye’de kamu yönetimi disiplininin gelişimine ilişkin önemli ipuçları sunmaktadır.
Mektebi Mülkiye’nin kuruluşuna ilişkin belgelerden en önemlisi, böyle bir okulun açılması konusunu Sadaret’e teklif eden Meclisi Vala mazbatasıdır. Bu belgede ticaret ve sanayinin gelişmesi nedeniyle yabancı devletlerle gittikçe artan ilişki ve işlerin en iyi şekilde görülebilmesi için ülkede bulunan memurların devlet yönetimine ait işlerin ve başka devletlerle ilgili usullerin bilgisine sahip olmaları ve bu bilgiyi elde etmek için de ilgili konularda eğitim görmeleri gerektiği vurgulanmaktadır. Belgede, genel eğitim amacıyla memleketin farklı yerlerinde faaliyet gösteren çeşitli okulların vereceği eğitimin, devlet yönetiminde kullanılacak bilgiye yetmeyeceği belirtilmiştir. Bu nedenle memurları idare işlerine ilişkin ilim ve bilgi ile donatmak amacıyla Mülkiye Mektebi’nin kurulmasına karar verilmiştir.
Okul, nizamnamesi gereğince rüştiye-idadi arasında iki yıllık bir eğitimden sonra 1861’de otuz üç kişiden oluşan ilk mezunlarını vermiştir. Öğrencilerin daha iyi eğitim alabilmeleri, derslerin daha iyi öğretilmesi ve programa başka bilim dallarının da eklenebilmesi amacıyla eğitim süresi 1877’de dört yıla çıkarılarak Mektebi Mülkiye’ye yüksekokul statüsü kazandırılmıştır. O tarihlerde Osmanlı üzerindeki Fransız etkisinin gücü nedeniyle Mülkiye’nin 1877 yılındaki yeniden yapılanışında Paris’teki Siyasi İlimler Okulunun teşkilatının büyük ölçüde etkili olduğu bilinmektedir. Cumhuriyet döneminde Mektebi Mülkiye Ankara’ya taşınmış, adı da Siyasal Bilgiler Okulu olarak değiştirilmiştir. Siyasal Bilgiler Okulu profesörler kurulu, Üniversiteler Kanunu’nun 1946 yılında yürürlüğe girmesinden sonraki ilk toplantısında, okulun üniversite camiasına katılmasına oybirliği ile karar vermiştir. Okul, 1950’de kabul edilen 5627 sayılı Kanunla fakülte olarak Ankara Üniversitesi’ne bağlanmıştır.
Mülkiye Mektebi’nin tarihine ilişkin kapsamlı bir değerlendirme için bakınız:
Ali Çankaya, Mülkiye Tarihi ve Mülkiyeliler (1859-1949), Örnek Matbaası, Ankara 1954.
Yönetim bilimi incelemelerinin geçmişini Mülkiye Mektebi’nin ders programlarındaki değişim üzerinden açıklayan bir çalışma için bkz: Nuray E. Keskin, “Türkiye’de Kamu Yönetimi Disiplininin Köken Sorunu”, Amme İdaresi Dergisi, 39/2, Haziran 2006, s. 1-28.