TÜİK Kır-Kent Tanımını Güncelledi

Türkiye’de kır-kent tanımı ve buna göre hazırlanan nüfus istatistikleri, 1982 yılında Devlet Planlama Teşkilatı tarafından yayımlanan “Kent Eşiği Araştırması Türkiye İçin Kent Tarımı” çalışmasına göre yapılmaktaydı. Söz konusu kır-kent sınıflaması özellikle 2012 yılında çıkarılan 6360 sayılı yasa gibi düzenlemeler sonucu idari bölünüş yapısında meydana gelen değişikliklerden önemli derecede etkilenmiş ve bu nedenle kent-kır tanımlarının revize edilmesi ihtiyacı ortaya çıkmıştı.

Bu kapsamda TÜİK tarafından istatistik üretilmesi amacıyla fiili kır-kent yapısını daha doğru yansıtan bir sınıflama yapılmıştır. Yeni kent-kır tanımı mahalle-köy düzeyinde üç sınıftan oluşmaktadır: Yoğun kent, orta yoğun kent ve kır.

Bu sınıflamada, Avrupa İstatistik Ofisi tarafından geliştirilen “Kentleşme Derecesi (Degree of Urbanisation-DEGURBA)” esas alınmış olup, Yoğun kent, nüfusun en az yüzde 50’sinin kent merkezi gridlerinde yaşadığı yerleşim yerlerini, orta yoğun kent, yoğun kent ve kır olma koşullarını sağlamayan yerleşim yerlerini, kır ise nüfusun yüzde 50’sinden fazlasının kırsal gridlerde yaşadığı yerleşim yerlerini ifade etmektedir.

31 Aralık 2022 tarihi itibariyle bu yeni tanımlamaya göre ülke nüfusumuzun yüzde 67,9’u yoğun kent olarak sınıflandırılan ve ülke yüzölçümünün sadece yüzde 1,6’sını oluşturan yerlerde, nüfusumuzun yüzde 17,3’ü kır olarak sınıflandırılan ve ülke yüzölçümünün yüzde 93,5’ini oluşturan yerlerde ve nüfusumuzun yüzde 14,8’i de orta yoğun kent olarak sınıflandırılan ve ülke yüzölçümünün yüzde 4,9’unu oluşturan yerleşim yerlerinde ikamet etmektedir.

Bu sınıflandırmaya göre ülke toplam nüfusunun yüzde 9,9’unu oluşturan 65 yaş ve üzeri nüfusun yüzde 30,1’inin kır olarak sınıflandırılan yerleşim yerlerinde ikamet ettiği görüldü. Yaşlı nüfusun yüzde 14,6’sını orta yoğun kent olarak sınıflandırılan yerlerde yaşayanlar oluştururken; yüzde 55,3’ünü ise yoğun kent olarak sınıflandırılan yerlerde yaşayanlar oluşturdu.

Türkiye nüfusunun yüzde 68,1’ini oluşturan 15-64 yaş grubu çalışma çağındaki nüfus içinde yoğun kent olarak sınıflandırılan yerlerde yaşayanların oranı yüzde 69,2 oldu. Bu yaş grubundaki toplam nüfus içinde orta yoğun kent olarak sınıflandırılan yerlerde ikamet edenlerin oranı yüzde 14,7 iken; kır olarak sınıflandırılan yerlerde ikamet edenlerin oranı yüzde 16,1 olarak gerçekleşti.

Çocuk nüfus olarak tanımlanan 0-14 yaş grubu nüfusun yüzde 69,7’sinin yoğun kent olarak sınıflandırılan yerlerde, yüzde 15,3’ünün orta yoğun kent olarak sınıflandırılan yerlerde ve yüzde 15’inin kır olarak sınıflandırılan yerlerde ikamet ettiği görüldü.

Yoğun kent olarak sınıflandırılan yerlerde yaşayanların oranının en fazla olduğu il İstanbul, orta yoğun kent olarak sınıflandırılan yerlerdeki nüfusun oranının en fazla olduğu il Artvin ve kır olarak sınıflandırılan yerlerde yaşayanların oranının en fazla olduğu il ise Ardahan olmuştur.

Kaynak
TÜİK Haber Bülteni (2023). Kent-Kır Nüfus İstatistikleri, 11 Mayıs 2023, sayı 49755, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Kent-Kir-Nufus-Istatistikleri-2022-49755&dil=1 (12.05.2023).