Doğayı Korumak İçin Son Hamle: Biyolojik Çeşitlilik Anlaşması İmzalandı.
Yaklaşık 200 ülke, on yılın sonuna kadar biyoçeşitlilik kaybını “durdurmak ve tersine çevirmek” için yeni bir dizi amaç ve hedef üzerinde anlaşmaya vardı. Montreal’deki COP15 zirvesinde imzalanan tarihi Anlaşma ile, doğayı kritik eşikten döndürebilmek için 2030 yılına kadar belli bir rota çizilmiş oldu. Anlaşmada yer alan hedeflerin nasıl uygulanacağı, gezegenimizin ve insanlığın geleceğini belirleyecek.
19 Aralık 2022 günü sabahın erken saatlerinde imzalanan nihai anlaşma, sürpriz bir biçimde, 30X30 olarak tabir edilen hedefi içererek çıktı (2030 yılına kadar dünya topraklarının %30’unu ve okyanusların %30’unu koruma hedefi.).
Anlaşmanın temel amacı, 2030 yılına kadar biyolojik çeşitlilik kaybını durdurmak ve tersine çevirmek. Bununla ilgili anlaşmada yer alan önlemler:
- Türlerin korunması: 2030 yılına kadar yokolma riskini azaltma hedefi, imzaların atılmasına saatler kala sözleşmeye eklendi.
- 30×30 hedefi: Birçok araştırmacı, COP15’in başarısının, 2030 yılına kadar kara ve denizin yüzde 30’ını koruma ana hedefine bağlı olduğunu düşünüyor.
- Yerlilerin hakları: Yerli haklarının ve bölgelerinin korunması, anlaşmada yer verilen önlemlerden biri olmayı başardı. Anlaşmanın çerçevesi yerlilerin haklarını kabul ediyor ve onlara karar alma sürecinde söz hakkı tanıyor.
- Bozulmuş arazilerin restorasyonu: Bozulmuş arazilerin yüzde 30’unun restore edilmesi planlanıyor.
- Sübvansiyonlar: Çevreye zararlı faaliyetlere verilen sübvansiyonların, toprakta karbon depolamak, daha sağlıklı gıda üretmek ve ağaç yetiştirmek gibi faaliyetlere yönlendirilmesine karar verildi.
- Finansman: 2030 yılına kadar gelişmiş ülkelerden yılda 20 – 30 Milyar dolar fakir ülkelere kaynak aktarılmasına karar verildi.
- Dijital dizi bilgisi: Mikroorganizmalar, mantarlar, flora ve fauna gibi doğal dünyadan elde edilen sayılsallaştırımış genetik bilgileri ifade etmektedir. Bu bilgiler, genellikle biyoçeşitliliği yüksek olan dünyanın güneyinde yer alan ülkelerden elde edilmektedir. Bu bilgilerin nasıl kullanıldığı, kimlerin bu bilgilerden faydalandığı tartışmalı bir konu iken, COP15’teki tarihi bir kararla ülkeler, önümüzdeki yıllarda küresel bir fon da dahil olmak üzere çok taraflı bir Dijital Dizi Bilgisi fayda paylaşım mekanizması geliştirmeyi kabul ettiler.
- Pestisitler (Tarım ilaçları): Pestisitlerden ve yüksek derecede tehlikeli kimyasallardan kaynaklanan riskler en az yarı yarıya azaltılacaktır.
- İşletmeler ve tüketim: Metin, politika yapıcıları işletmeleri biyoçeşitlilik üzerindeki etkilerini izlemeleri, değerlendirmeleri ve ifşa etmeleri için “teşvik etmeye ve etkinleştirmeye” teşvik ediyor.
- Raporlama ve izleme: Hükümetlerin hedeflere ulaşmakta yetersiz kalmaması için devletlerin ilerlemelerinin düzenli olarak izlenmesine karar verildi. 2024’ün sonunda Türkiye’de COP16 zirvesinde izleme çerçevesinin netleşmesi bekleniyor.
Yaşlı gezegenin kurtulması için bu son adımların hedeflerine ulaşmasını diliyoruz.
Kaynaklar:
The Guardian, 20 Aralık 2022 (https://www.theguardian.com/environment/2022/dec/20/cop15-montreal-did-it-deliver-for-natural-world-aoe)
CarbonBrief, 20 Aralık 2022 (https://www.carbonbrief.org/cop15-key-outcomes-agreed-at-the-un-biodiversity-conference-in-montreal/)
EkoIQ, 19 Aralık 2022 (https://www.ekoiq.com/yunus-parkinda-besinci-olum/)